Việt Nam cần có bước tiến mới trong thu hút đầu tư nước ngoài

Đây là nhận xét của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC trong báo cáo Vietnam at a glance của tháng 7, với những đánh giá lại về triển vọng FDI của Việt Nam.

Nhiều yếu tố hấp dẫn các tập đoàn đa quốc gia

Theo báo cáo, Việt Nam đã hưởng dòng vốn FDI ổn định trên 4% GDP, thuộc hàng cao nhất ở ASEAN (tính tỷ trọng trên GDP). Chi phí cạnh tranh và môi trường đầu tư thuận lợi đóng vai trò trọng yếu trong thu hút các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là công ty sản xuất, đến Việt Nam xây dựng nhà máy và xuất khẩu hàng hóa từ đây đi.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc cạnh tranh toàn cầu nhằm thu hút FDI trở nên căng thẳng, cùng với những diễn biến như thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, việc thích nghi với môi trường đầu tư này trở nên phức tạp hơn.

Dòng vốn FDI vào Việt Nam đã bùng nổ từ năm 2007.

Chuyên gia của HSBC nhận xét, một số lợi thế Việt Nam đang quảng bá có thể vấp phải trở ngại từ những nước khác trong chuỗi cung ứng toàn cầu và hệ sinh thái sản xuất của Việt Nam cần tiến lên một cấp độ mới để giải quyết được những trở ngại này.

Điều đó đòi hỏi nhiều bước tiến tích cực nhằm khuyến khích nâng cao kỹ năng trong các lĩnh vực kỹ thuật và cải thiện cơ sở hạ tầng hiện tại để tạo điều kiện và hỗ trợ cho những dòng vốn FDI mới.

Từ trước tới nay, dòng vốn FDI chủ yếu đến từ Hàn Quốc, đáng chú ý nhất là của Samsung với nhà máy sản xuất điện thoại đầu tiên ở Bắc Ninh vào năm 2008. Năm 2023, các công ty sản xuất Trung Quốc hàng đầu đã đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam, với gần 20% vốn FDI đăng ký mới bắt nguồn từ Trung Quốc đại lục.

Có nhiều yếu tố thu hút các tập đoàn đa quốc gia đến Việt Nam, trong đó phải kể đến chi phí cạnh tranh và các chính sách hỗ trợ FDI. So sánh ở châu Á, mức lương nhân công sản xuất ở Việt Nam thấp hơn ở Trung Quốc và các quốc gia khác, dù người dân Việt Nam có trình độ giáo dục phổ thông vững vàng, thể hiện qua kết quả khảo sát PISA của Việt Nam ở mức cao.

Các chi phí như năng lượng cũng khá cạnh tranh. Giá điện cho kinh doanh ở Việt Nam thấp thứ hai so với các quốc gia khác. Giá dầu diesel cũng có lợi thế cạnh tranh. Ngoài ra, Việt Nam đã đạt được tiến độ đáng kể trong việc thiết lập những thỏa thuận kinh tế khác nhau với các đối tác thương mại, hỗ trợ và tạo điều kiện cho FDI.

Việt Nam phải vươn lên trong chuỗi giá trị sản xuất

Với các yếu tố này, mức độ tham gia của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu đã tăng mạnh qua các năm, hiện tại có thể sánh với Singapore. Mặc dù vậy, sự gia tăng hội nhập lại chủ yếu diễn ra thông qua liên kết ngược nhiều hơn. Việt Nam hiện tại được định vị là trung tâm nhập khẩu đầu vào trung gian phức tạp cho khâu lắp ráp cuối cùng, minh chứng là tỷ lệ nội địa hóa thấp trong ngành hàng điện tử.

Để duy trì dòng vốn đầu tư mạnh mẽ, báo cáo này cho rằng điều quan trọng là Việt Nam phải vươn lên trong chuỗi giá trị sản xuất và nâng phần giá trị cộng thêm nội địa trong những hàng hóa này. Mặc dù lao động có nền tảng giáo dục vững vàng, sự thiếu hụt nhân công có trình độ chuyên môn kỹ thuật dẫn đến những khó khăn trong phát triển năng lực sản xuất chất bán dẫn.

Sự thiếu hụt nhân công có chuyên môn cũng ảnh hưởng đến các lĩnh vực khác, chẳng hạn như logistics và vận tải hàng hải. Bên cạnh mở rộng và nâng cao giáo dục nghề nghiệp ở cấp độ quốc gia, cần thêm nhiều sáng kiến nhằm hỗ trợ khuyến khích sự tham gia của các công ty nước ngoài với nền kinh tế trong nước có thể giúp tăng lợi ích của các dòng vốn FDI ngày càng phức tạp. Chẳng hạn, công ty sản xuất chip có trụ sở tại Mỹ Synopsys mới đây ký thỏa thuận hợp tác làm việc cùng sinh viên và giảng viên Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh trong thiết kế, đào tạo và nghiên cứu vi mạch.

Bên cạnh thuế, các yếu tố khác như chất lượng cơ sở hạ tầng, cũng cần được tích cực giải quyết trong bối cảnh thuế tối thiểu toàn cầu được thực thi tại nhiều nước. Các biện pháp như tận dụng số hóa để quy trình thương mại được thông suốt, đảm bảo năng lượng ổn định và xanh, có khả năng ảnh hưởng đến những quyết định đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia trong những năm tới.