Cụ thể hóa quy định pháp lý hỗ trợ tiến trình nâng hạng chứng khoán

Khi thị trường chứng khoán được nâng hạng thì tần suất giao dịch càng lớn. Ảnh tư liệu

Phù hợp với thông lệ quốc tế

Tại dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán sửa đổi đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến đã bổ sung các quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.

Theo ban soạn thảo, việc bổ sung các nội dung để phù hợp với Luật Chứng khoán sửa đổi gồm sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 150, Điều 302, Điều 305, Điều 310 để đảm bảo giao dịch chứng khoán theo cơ chế CCP do Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) hoặc công ty con của VSDC thực hiện, phù hợp với Luật Chứng khoán sửa đổi quy định về hoạt động bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán do VSDC hoặc công ty con của VSDC thực hiện; đảm bảo an toàn cho hoạt động thanh toán cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 149 để làm rõ công ty đại chúng, tổ chức phát hành phải hoàn tất việc đăng ký chứng khoán tại VSDC trước khi đưa chứng khoán vào giao dịch trên hệ thống của Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK); tách biệt giữa việc đăng ký chứng khoán của VSDC với việc chấp thuận đăng ký giao dịch, niêm yết của SGDCK, tránh cách hiểu việc đăng ký chứng khoán tại VSDC thể hiện chứng khoán đó đủ điều kiện niêm yết, đăng ký giao dịch tại SGDCK.

Ngoài ra, bổ sung quy định tại Điều 149 về việc cơ quan có thẩm quyền theo quy định pháp luật khi yêu cầu VSDC cung cấp thông tin liên quan đến sở hữu chứng khoán phải có văn bản yêu cầu cung cấp thông tin nêu rõ nội dung, mục đích, hình thức yêu cầu cung cấp thông tin, căn cứ pháp lý xác định thẩm quyền được yêu cầu cung cấp thông tin, là cơ sở cho VSDC thực hiện trên thực tiễn, đồng thời đảm bảo nguyên tắc về bảo mật thông tin của khách hàng theo quy định tại khoản 2 Điều 55 Luật Chứng khoán.

Về cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán. Sửa đổi khoản 1 Điều 150 theo hướng hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo cơ chế CCP không áp dụng đối với hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch trái phiếu doanh nghiệp. Bổ sung quy định tại Điều 156 cho phép VSDC từ chối giao dịch bất thường mà nếu thực hiện thanh toán có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn của hệ thống bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán để VSDC có cơ sở từ chối trong các trường hợp đặc biệt như hệ thống giao dịch gặp sự cố dẫn tới không kiểm soát được giao dịch đặt vào hệ thống (về khối lượng, về giá...) hoặc trong điều kiện thị trường có biến động mạnh, thành viên bù trừ mất khả năng thanh toán với khối lượng lớn mà nếu CCP thanh toán cho các giao dịch này sẽ dẫn đến việc mất khả năng khôi phục hoạt động, từ đó ảnh hưởng đến tính an toàn, ổn định và liên tục của thị trường.

Điều kiện tiên quyết nâng hạng thị trường

Ông Trần Hoàng Sơn - Giám đốc Chiến lược thị trường chứng khoán VPBank cho rằng, khi thị trường chứng khoán được nâng hạng thì tần suất giao dịch càng lớn và cần cơ chế CCP để hạn chế rủi ro cũng như tăng hiệu quả xử lý lệnh.

Giải thích rõ hơn, ông Sơn cho biết, trong giai đoạn thị trường tài chính phát triển đến mức cao, các giao dịch diễn ra liên tục, hằng ngày với tần suất càng lớn, nếu không có CCP ở giữa thì việc thanh toán bù trừ gặp khó khăn. Cơ chế CCP là cơ chế thế vị, thay vì người bán và mua gặp nhau trực tiếp thông qua sàn giao dịch thì CCP đứng ra làm đơn vị trung gian, làm người mua của tất cả người bán và người bán của tất cả người mua. Chính cơ chế thế vị này giúp CCP giải quyết được khối lượng công việc lớn hơn.

Cơ chế CCP quan trọng trong ký quỹ trước khi giao dịch bởi thành viên bù trừ có trách nhiệm xác nhận mức lưu ký của người mua và người bán trước khi giao dịch. Đồng thời, CCP cũng giảm thiểu rủi ro khi mà có những giao dịch không thành công nhưng vẫn xử lý được một cách đơn giản.

Bà Trương Diệu Linh - Giám đốc Ban Kinh doanh sản phẩm và dịch vụ vốn Vietcombank đánh giá, việc áp dụng cơ chế CCP giúp giảm thiểu rủi ro đối tác, đảm bảo các giao dịch được thanh toán an toàn và minh bạch, từ đó làm tăng niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Đây là một trong những yếu tố tiên quyết để thị trường chứng khoán Việt Nam được FTSE/MSCI xem xét đánh giá nâng hạng.

Bên cạnh đó, CCP quản lý rủi ro, ngăn rủi ro lan rộng, tạo môi trường đầu tư an toàn, hỗ trợ phát triển dài hạn cho TTCK. Qua đó tạo ra một môi trường đầu tư an toàn và ổn định hơn, là yếu tố quan trọng để phát triển TTCK Việt Nam một cách bền vững và lâu dài.

Cùng theo bà Linh việc áp dụng CCP giúp TTCK Việt Nam tiến gần hơn đến các chuẩn mực quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội nhập với thị trường tài chính toàn cầu và thu hút dòng vốn quốc tế.

Ngoài ra, giúp cơ quan quản lý nhà nước tăng cường khả năng giám sát và quản lý TTCK Việt Nam. CCP cung cấp dữ liệu tập trung, kịp thời, chi tiết về trạng thái của tất cả các giao dịch, giúp cơ quan quản lý dễ dàng theo dõi và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn trên thị trường, giúp đảm bảo tính minh bạch và công bằng, hạn chế các hành vi gian lận và thao túng giá.